PENATAI IBAN ARI SEBATIN ARI TANJUNG DATU LUNDU

Penatai Iban: Ukai Kapuas 2

PENATAI IBAN ARI TANJUNG DATU

Nyadi penatai Iban tu ditulis bepelasarka bup Peturun Iban ka ditulis Benedict Sandin dalam taun 1966 enggau bup The Iban of Borneo before the White Rajah Rules enggau mega abi jari niang Benedict Sandin ka penudi dikeluarka dalam Sarawak Museum Journal “Source of Iban Traditional History”, Part 1, 2 & 3.

Penatai Iban tau dibagi ngagai tiga bengkah, ianya;

Ari segi anthropologi
Ari Batang Kapuas
Ukai ari Batang Kapuas

SEBATIN

NYADI KELIA apin Iban rembus ari Batang Kapuas ngalih ke Batang Ai, menua tu endang lama dulu diuan bansa Baketan, Punan, Seru, Beliun, Rajang enggau Segalang.

Nyadi bansa ke dulu agi betemu enggau aki ini Iban lebuh sida agi matau menua Batang Ai nya Punan enggau Baketan.

Bansa dua bengkah tu enda bumai, tang idup atas pengawa ngasu, nyumpit, berikan enggau meringga pantu ka pemakai.

Bakatu penatai bansa sida nya ku jerita tuai ke disebut dalam tusut.

Nyadi skali bisi tuai siku nama Sebatin. Iya tu datai ari tasik lalu sangkai ba julut Tanjung Datu.

Ngara pasal penatai iya, leka main madahka “Sebatin ka bemain ai pasang,” reti nya iya datai ari tasik dibai ai pasang.

Sebatin beranakka Derom datai ari segum gigi gumbang.

Kabuah iya nama nya, laban iya datai enggau apai iya ari tasik tepawah kena alunka gelumbang.

Ari nama seduai mapai nya, kitai nemu seduai iya orang ke datai tepawah ari tasik, sakalika laban ngiga menua tauka endang tepawah dibai ari kudi; nadai ga penemu orang nyemetak pasal nya.

Udah mati Sebatin seduai anak iya Derom, dia anak Derom ke benama Sebungkuk enggau Senaun mindah ari nya lalu diau di Nanga Rajang.

Senaun lalu nurunka bansa Rajang; iya beranakka Tugau lalu nurunka bansa Melanau.

Nyadi bansa sida tu landik bendar ngukir. Empa pemendar sida ke ngukir, datai ka tiang rumah sida pen dukir sida magang.

Keba laban nya, alai gela nama Sebungkuk disebut dalam jaku tuai, “Sebungkuk ketuk tunjuk penebuk tiang dibalang”.

Nyadi Sebungkuk bebini ngambi Lemina.

Lebuh seduai iya melah pinang, mentua iya minta derian pala nyengenda ari Sebungkuk.

Seduai iya beranakka Dayang Ilam lalu belaki dambi Semalanjat ke berumah di Urat Dandi Nentang.

Nyadi lebuh anak tuai seduai agi biak, ari siti iya bemain ba pendai sida di Nanga Rajang lalu lemas.

Nya alai laban penusah nya, nya kabuah gela Dayang Ilam ku pengingat tuai: “Dayang Ilam nyabak nyedan pechah bungkan jebul pemandang,” reti nya balat bendar tebunsa ati nyabakka pemarai anak tuai ka pemadu dikesayauka iya.

Nyadi menyadi Dayang Ilam ke benama Jugo, berumah tinggi tiang nya beranakka Entingi ke bejuluk Ketir Aur Tulang : nya tuai Baketan diau di tuchong Saban tinggi kadiri nadai nenjang dalam Batang Paku.

Dayang Ilam seduai Semalanjat beranak baru ka Kerebu bejuluk Pematu Jala Jarang.

Iya bebini ngambi Dayang Umah, dara manah ditatah bangkang datai ari Pinang Mirah Menyala Takang.

Seduai iya beranakka Umar bejuluk Kapar Bubu Batang.

Umar bebini ngambi Dayang Kuyan lalu beranakka Umbar ka berumah ba ujung Tanjung Pagar dalam Batang Ai.

Umbar bebini ngambi Dayang Laing lunchik juring geman pejerantang lalu beranakka Medan ke berumah di Meruan Sengkarong Langkang, sungal mit pati Batang Ai enda jauh ari ili nengeri Engkilili.

Nyadi Medan bebini ngambi Nantai beranakka Entalang Bujang.

Entalang Bujang tu parai dibunuh Kantu benama Jalang.

Udah parai Entalang Bujang, nya baru seduai beranakka Tamoh, Ranchak enggau Judi, ke sama diumbung, ka tanda anak raja.

Meda Entalang Bujang udah kena bunuh Jalang, nya alai Medan lalu ngasuh ulun iya ke benama Lunsur munuh Jalang.

“Enti nuan tebunuh ka Jalang,” ka iya. “nuan lalu diperaja jadi ke menantu aku jadi enggau Tamoh.”

Ninga jaku tuan iya Medan munyi nya, Lunsur lalu beperansang ngipa Jalang. Nyau kapuas iya udah ngipa, nya baru Jalang ulih bunuh iya.

Udah iya bedengah Jalang, Lunsur lalu jadi enggau Tamoh nitihka semaya mentua iya Medan.

Nyadi Lunsur seduai Tamoh enda bangat lama iga begulai melaki bini. Seduai iya sarak.

Tamoh belaki baru dambi Usik lalu beranakka Simpu ti belaki dambi Pantau.

Simpu seduai Pantau beranakka Ulas, dikumbai Indu Badas Bepantak Subang.

Iya beranakka Meringai ke bebini ngmabi Randai indu pandai Batang Skrang.

Nyadi Randai tu indu ke pegari bendar nama laban iya bangat landik ngikat, landik ngebat. Ba rambau nya indu di Batang Skrang nadai pandai agi ari iya ba pengawa indu.

Datai sida peturun Sebungkuk tu di Batang Ai, sida lalu betampil enggau peturun orang bukai ke pindah bedarat kia ka ari Batang Ketungau enggau Merakai ka datai ngilika Kumpang enggau Undup.

Tampil tusut sida tu baka tu:

Sebatin
/
Derom = Sebungkuk + ( Senaun = Tugau =Melanau)
/
Sebungkuk x Lemina = Dayang Ilam + Jugo = Entingi (Beketan) = Demong x Rinda
/
Dayang Ilam x Semalanjat
/
Kerebu x Dayang Umah
/
Umar x Dayang Kuyan
/
Umbar x Dayang Laing
/
Medan x Nantai = Entalang Bujang + Tamoh + Ranchak + Judi
/
Tamoh x Jamal
/
Usik x Simpu
/
Ulas x Pantau
/
Ulas = Meringai
/
Meringai x Randai
/
Tamoh x Ningkan
/
Serian x Jantau
/
Demong x Dabah = Naga & Sumping (pindah ke Ulu Katibas)
/
Naga x Jentia = *Penghulu Unggat & Penghulu ‘Gerinang Nitik’

*Penghulu Unggat tu meh ka betenah Balang, nujungka Balang diukum bunuh oleh perintah Brooke.

http://tusunterabai.wordpress.com/82-raban-bansa-dayak/tusutpenatai/penatai-iban-ukai-kapuas-2/

Leave a comment